ทะเลสาบสงขลา : ลากูนบนชายฝั่งทะเลด้านตะวันออกของไทย

ลากูนคือทะเลสาบ และทะเลสาบสงขลาคือลากูนใหญ่ที่สุดในดินแดนชายฝั่งทะเลด้านตะวันออกของประเทศไทย มีลักษณะเป็นเกาะ เดินเรือจากนครศรีธรรมราชผ่านเส้นทางน้ำแถบอำเภอหัวไทรมายังเมืองพัทลุงที่ปากประและลำปำได้ การเกิดเป็นทะเลสาบได้นั้น ต้องอาศัยเขาและแนวสันทรายที่เกิดขึ้นจากการทับถมของปะการังจากหัวเขาแดงไปถึงระโนดและจากระโนดผ่านหัวไทรขึ้นไปยังปากพนังและแหลมตะลุมพุก เกิดแนวสันทรายที่กระทำด้วยคลื่นลมซึ่งพัดเข้าสู่ชายฝั่งทะเล เป็นสันทราย [San dune] ระยะทางร่วม ๑๕๕ กิโลเมตร

พื้นที่ทะเลสาบสงขลา แบ่งออกเป็น ๓ ตอน ตอนเหนือคือทะเลน้อย ตอนกลางคือทะเลหลวง และตอนใต้สุดคือทะเลสาบ มีทางออกทะเลอยู่ที่ปลายหัวเขาแดงและแหลมสนฝั่งเมืองสงขลา นับเนื่องเป็นลากูนที่ใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งของภูมิภาคในปัจจุบัน

บริเวณโคกเมือง ซึ่งมีกลุ่มโบราณสถานหลายแห่งและต่างยุคสมัย โดยมีพระบรมธาตุที่วัดเขียนริมคลองบางแก้วเป็นประธาน คลองบางแก้วไหลสู่ทะเลสาบสงขลา ด้านหน้าคือแนวแหลมจองถนน และเห็นเกาะสี่เกาะห้าซึ่งเป็นแหล่งทรัพยากรรังนกสินค้าส่งออกที่สำคัญของบ้านเมืองรอบทะเลสาบ

ภูมิวัฒนธรรมของการสร้างบ้านแปงเมืองจากโครงสร้างทางกายภาพของทะเลสาบสงขลา สามารถแบ่งพื้นที่ทะเลสาบได้ดังนี้

๑. พื้นที่ชายฝั่งตะวันตก ซึ่งเป็นชายหาดแต่เดิม ปัจจุบันคือแถบแนวจังหวัดพัทลุง

๒. พื้นที่เป็นเกาะและเขาทางตะวันออก ปัจจุบันคือแนวสันทรายและแผ่นดินที่เรียกว่าแผ่นดินบก ทะเลสาบตอนบนเรียกว่า ‘ทะเลหลวง’ แบ่งเป็น ๒ ส่วน คือ

ส่วนบน ที่อยู่ต่ำจากทะเลน้อย ตั้งแต่ระโนดลงมาจนถึงเกาะใหญ่ที่อยู่ทางด้านตะวันออก ส่วนด้านตะวันตกตั้งแต่ปากประ เมืองพัทลุง ลงมาจนถึงแหลมจองถนน ระยะทางราว ๓๐ กิโลเมตร เป็นพื้นที่ห้วงน้ำขนาดใหญ่

ส่วนล่าง จากแหลมจองถนนและเกาะใหญ่ลงมาจนถึงปากรอทางฟากตะวันตก และทางฝั่งตะวันออกในแถบสทิงพระระยะทางราว ๓๔ กิโลเมตร เต็มไปด้วยเขาเล็กและเขาใหญ่ที่กลายเป็นเกาะมากมาย เช่น เกาะหมาก เกาะใหญ่ เกาะนางคำ  เป็นต้น ทำให้เกิดพื้นที่ขวางทางน้ำในทะเลสาบ  ด้านตะวันตกจึงเป็นช่องน้ำแคบ แต่ทางฟากตะวันออกทางสทิงพระเป็นร่องน้ำใหญ่กว้างไหลไปออกช่องแคบที่ ‘ปากรอ’ ลงสู่ทะเลสาบสงขลา อันเป็นพื้นที่ส่วนสุดท้าย ซึ่งมีทางออกทะเลทางเดียวที่ ‘หัวเขาแดง’

พื้นที่ของทะเลสาบบริเวณนี้เป็นรูปกลมรี จากปากรอจนถึงหาดใหญ่และเมืองสงขลาระยะราว ๒๒ กิโลเมตร เป็นพื้นที่ซึ่งมีเขาและเกาะอยู่บ้าง เช่น ‘เกาะยอ’

๓. พื้นที่เป็นพรุและควนทางเหนือ ในบริเวณอำเภอเชียรใหญ่ต่อเนื่องกับอำเภอระโนดและบริเวณที่ลุ่มของอำเภอควนขนุน เป็นแผ่นดินที่เพิ่มจากชายฝั่งทะเลจากควนขนุนมาจรดแนวสันทรายที่ระโนดผ่านหัวไทรขึ้นไปถึงปากพนัง เป็นที่ราบลุ่มสลับด้วยพื้นที่ชุ่มน้ำของป่าพรุและเขาลูกโดดที่อยู่เหนือบริเวณทะเลน้อยขึ้นไป ทำให้เกาะแต่เดิมจากทะเลน้อยลงไปจนถึงทะเลหลวงและทะเลสาบสงขลากลายเป็นลากูน ในบันทึกและแผนที่ของนักเดินเรือพ่อค้าชาวยุโรปราว ๓๐๐ ปีมาแล้ว ระบุว่าเรือทะเลเคยเดินทางผ่านพื้นที่ซึ่งยังเป็นทางน้ำเข้าไปถึงเมืองพัทลุงที่ลำปำ  ก่อนที่เส้นทางน้ำดังกล่าวจะใช้คลองระโนดแทน

ส่วนพื้นที่ส่วนบนของทะเลสาบสงขลาก็คือ ทะเลน้อย เป็นบึงน้ำจืดขนาดใหญ่ที่น้ำทะเลเข้าไม่ถึง เกิดจากการทับถมจากที่ลาดเทือกเขาบรรทัดทางตะวันตก การงอกของสันทรายจากแนวหินปะการังไปจดแหลมตะลุมพุก

๔. พื้นที่อ่าวทางใต้ซึ่งเป็นภูเขาและหุบเขาที่สัมพันธ์ระหว่างเทือกเขาบรรทัดกับเทือกเขาสันกาลาคีรีในแถบจังหวัดสงขลาต่อเนื่องกับจังหวัดตรังและสตูล การเกิดขึ้นของชายฝั่งทะเลตั้งแต่หาดใหญ่ รัตภูมิ ไปจนถึงควนเนียง สงขลา และปากพะยูนที่พัทลุงนั้น เป็นการงอกแบบเว้าแหว่ง เนื่องจากเป็นพื้นที่สูง มีเขาลูกโดดอยู่มากทั้งชายฝั่งและพื้นทะเลเป็นเขาและเกาะ เช่น เกาะนางคำ เกาะหมาก เกาะสี่ เกาะห้า เกาะใหญ่ ฯลฯ จนทำให้ไม่มีแนวสันทราย ส่วนชายฝั่งทะเลจากหาดใหญ่ถึงเมืองสงขลาที่แหลมสนและเก้าเส้งเป็นพื้นที่ลาดจากเทือกเขาสันกาลาคีรี  ลำน้ำไหลลงทะเลทะเลสาบสงขลาทั้งนั้น โดยเฉพาะ ‘ลำน้ำอู่ตะเภา’   

ร่องรอยของการตั้งถิ่นฐาน

รอบทะเลสาบสงขลามีการตั้งถิ่นฐานของมนุษย์มาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ คือ ‘ยุคเหล็ก' ราวพุทธศตวรรษที่ ๑ ลงมา คือ เครื่องมือหินและเศษภาชนะดินเผา ลูกปัด ทั้งชายฝั่งทะเลสาบด้านตะวันตกในเขตจังหวัดพัทลุง และชายฝั่งทะเลด้านตะวันออกในเขตอำเภอสทิงพระและระโนด จังหวัดสงขลา

บริเวณสำคัญคือริมคลอง ‘โคกทอง’ ซึ่งน่าจะเป็นคลองขุดระหว่างทะเลนอกจากทะเลหลวงภายใน ซึ่งน่าจะตัดตรงต่อกับคลองระโนดในทุกวันนี้โดยไปออกปากคลองระโนด ส่วนทางฝั่งทะเลนอกมี ‘วัดอู่ตะเภา’ ริมชายหาดที่ปัจจุบันไม่พบร่องรอยเก่าแก่นอกจากชื่อสถานที่และคำบอกเล่าว่าเป็นชุมชนเก่าว่ามีปากคลองแต่ดั้งเดิม ทุกวันนี้ไม่พบแล้ว และพื้นที่ซึ่งเคยเป็นที่นาสองฝั่งก็กลายเป็นบ่อกุ้งไปหมด

บริเวณโคกทอง เป็นเนินใหญ่อยู่ทางฝั่งใต้ของคลองโคกทอง และอยู่ทั้งสองฝั่งของถนนกลางเมืองระโนดที่ตัดผ่าน ริมคลองและเนินหลายแห่งพบเศษภาชนะดินเผาจำนวนมาก ซึ่งพบแหวนทองซึ่งเป็นตราประทับรูปโคหมอบ และลูกปัดซึ่งเทียบได้กับลูกปัดที่พบในสมัยยุคเหล็กหรือช่วงราวพุทธศตวรรษที่ ๑ แบบที่พบแถบคอคอดกระ ทั้งสองฝั่งทะเลทั้งอ่าวไทยและอันดามัน นอกจากนี้ยังพบเศษภาชนะแบบเครื่องถ้วยจีนยุคสมัยต่างๆ มีทั้งในราชวงศ์หมิงและชิงด้วย ดังนั้นบริเวณเส้นทางคลองโคกทองที่ต่อกับคลองระโนดจึงมีการใช้งานมาโดยตลอด

ในยุคประวัติศาสตร์พบแหล่งศาสนสถานและชุมชนที่มีอายุราวพุทธศตวรรษที่ ๑๒ ลงมา เป็น ‘ยุคเดียวกันกับสมัยทวารวดี-ศรีวิชัย’ มีทั้ง ‘ศาสนาฮินดูและพุทธมหายาน’ ผสมกัน และมีการเกิดขึ้นของบ้านเมืองใหญ่โตในพุทธศตวรรษที่ ๒๑ อันเป็นสมัยอยุธยาตอนกลาง เลยมาจนถึงเมืองสงขลาและพัทลุงในสมัยอยุธยาตอนปลายที่ต่อเนื่องลงมาจนถึงสมัยรัตนโกสินทร์

จากโคกเมืองวัดเขียนบางแก้ว สู่เมืองพัทลุง

อาจารย์ศรีศักรและอาจารย์มานิต วัลลิโภดม เคยไปสำรวจแหล่งโบราณคดีในเขตสงขลา พัทลุง ด้วยการนำของพระราชศีลสังวร (ช่วง อตฺถเวที) อดีตเจ้าอาวาสวัดมัชฌิมาวาส และคุณเยี่ยมยง สุรกิจบรรหาร ผู้เป็นปราชญ์ทางโบราณคดีเมืองสงขลา  พบว่าตามเขาตามถ้ำหินปูนของเขาลูกโดดตั้งแต่เขตอำเภอรัตภูมิขึ้นไปถึงเขาชัยสน เขาอกทะลุ  และเขาอื่นๆ ไปจนถึงอำเภอควนขนุน พบ ‘ถ้ำ’ ที่เป็นศาสนสถานในพุทธมหายาน มีพระพิมพ์ดินเผาหรือดินดิบแบบศรีวิชัยกระจายอยู่ทั่วไป นับเป็นหลักฐานที่แสดงให้เห็นว่าบริเวณทะเลสาบสงขลา ตั้งแต่อำเภอรัตภูมิขึ้นไปจนถึงอำเภอควนขนุนพัทลุงต่อนครศรีธรรมราช มีความเป็นบ้านเป็นเมืองมาแต่สมัยศรีวิชัย คือราวพุทธศตวรรษที่ ๑๓ ลงมา ซึ่งช่วงเวลาก่อนสมัยพุทธศตวรรษที่ ๑๘-๑๙ นั้นการตั้งถิ่นฐานบ้านเมืองเป็นชุมชนเล็กๆ กระจุกกันอยู่ตามชายเขาลูกโดดดังกล่าว

บริเวณชุมชนก่อนพุทธศตวรรษที่ ๑๘ เหล่านี้ อยู่ทางฝั่งตะวันตกของทะเลหลวง มักตั้งอยู่ใกล้กับลำน้ำที่ไหลลงจากเทือกเขาบรรทัด ผ่านที่ลาดลุ่มและลุ่มต่ำไปออกทะเลหลวงที่อยู่ฝั่งตรงข้ามกับเกาะสทิงพระ

ตำแหน่งเมืองสำคัญก่อนพุทธศตวรรษที่ ๑๘ อยู่ใกล้กับเขาชัยสน ซึ่งมีลำน้ำจากเทือกเขาผ่านลงมาเป็นลำน้ำบางแก้วไปลงทะเลที่ ‘วัดเขียนบางแก้ว’ และบริเวณโคกเมือง อันเป็นตำแหน่งเมืองท่าสำคัญในพุทธศตวรรษที่ ๑๙ ลงมา ด้วยบริเวณที่ตั้งที่อยู่อาศัยซึ่งมีชายน้ำเป็นที่ขนถ่ายสินค้า พบเศษภาชนะดินเผาทั้งชนิดเคลือบและเผาจากต่างประเทศ เช่นเดียวกันกับพบที่หน้าเมืองสทิงพระบนฝั่งตรงข้ามของทะเลหลวง และพบหลักฐานทางโบราณคดีคือแผ่นทองคำที่ระบุอายุในช่วงราชวงศ์ซ่งใต้ ซึ่งมีจารึกภาษาจีนอายุราวพุทธศตวรรษที่ ๑๗-๑๙ ในบริเวณที่ดอนด้านตะวันออกใกล้กับเขาชัยสน ทำให้แลเห็นความสัมพันธ์กับแหล่งโบราณคดีที่วัดเขียนบางแก้ว ซึ่งเป็นเมืองคู่ร่วมสมัยกับเมืองสทิงพระบนฝั่งตรงข้าม

เมืองคู่สองฝั่งทะเลหลวง เมืองสทิงพระและโคกเมืองวัดเขียนบางแก้ว

เมืองสทิงพระและโคกเมืองที่วัดเขียนบางแก้วก็คือ เมืองพัทลุงและสงขลา ก่อนสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ความสำคัญของเมืองคู่ร่วมสมัยระหว่างเมืองสทิงพระกับเมืองที่วัดเขียนบางแก้วอีกอย่างหนึ่งก็คือ เป็นเมืองที่สัมพันธ์กับการนับถือพุทธศาสนาเถรวาทลังกาวงศ์ที่เผยแผ่จากนครศรีธรรมราชในพุทธศตวรรษที่ ๑๗-๑๙ เพราะมีพระสถูปเจดีย์ วิหาร และพระพุทธรูปศิลาที่คล้ายคลึงกัน และในสมัยอยุธยาตอนปลายยังเป็นศูนย์กลางของคณะสงฆ์ที่ทางอยุธยากำหนดให้เป็นศูนย์กลางในการปกครองวัดและชุมชนเหมือนกัน คือทางฝั่งเกาะที่เมืองสทิงพระ มีคณะสงฆ์ฝ่ายลังกาชาติ ซึ่งมี ‘สมเด็จพระราชมุนี’ หรือบางท่านเรียก ‘หลวงพ่อพะโคะ’ บางท่านเรียก ‘หลวงปู่ทวด’ เป็นผู้ปกครอง ในขณะที่ทางวัดเขียนบางแก้วมี ‘พระครูลังกาแก้ว’ ของคณะสงฆ์ลังกาแก้วปกครอง

ทั้งสองแห่งเป็นเมืองคู่ขนานที่อยู่สองฝั่งทะเลสาบในจังหวัดสงขลาและจังหวัดพัทลุง แต่การเกิดขึ้นเป็นเมืองพัทลุงและเมืองสงขลาที่เห็นอยู่ในทุกวันนี้เพิ่งเกิดขึ้นในสมัยอยุธยาตอนปลายเป็นต้นมา แต่พัฒนาการบ้านเมืองทั้งสองนี้มีที่มาต่างกัน

ทางเมืองพัทลุงเกิดก่อน อันเนื่องจากชุมชนชายทะเลของชายฝั่งทะเลตั้งแต่บริเวณโคกเมืองและ ‘วัดเขียนบางแก้ว’ และ ‘แหลมจองถนน’ ลงไปถึง ‘บ้านพระเกิด’ ในเขตอำเภอปากพะยูน เป็นแหล่งที่มีการเลี้ยงช้างป่าซึ่งใช้เป็นพาหนะในการเดินทางข้ามคาบสมุทร ผ่านช่องเขาบรรทัดจากจังหวัดพัทลุงไปยังจังหวัดตรังและสตูลทางฟากฝั่งทะเลอันดามัน

เมืองพัทลุงในบริเวณนี้เป็นชุมชนบ้านเมืองของคนเลี้ยงช้างที่สัมพันธ์กับ ‘ตำนานนางเลือดขาว’ นางเลือดขาวคือธิดาของนายกองช้างผู้เป็นหัวหน้าชุมชนที่สัมพันธ์กับเมืองที่วัดเขียนบางแก้วและเมืองสทิงพระ เดิมเป็นชายาของพระยากุมารผู้เป็นเจ้าเมือง ต่อมาได้ไปเป็นพระสนมของ ‘พระเจ้าศรีธรรมาโศกราช’ แต่บางตำนานบอกว่าเป็นสนมของ ‘พระร่วงเมืองสุโขทัย’ รวมทั้งนางเลือดขาวยังได้รับการยกย่องและขนานนามจากคนทั้งฝั่งพัทลุงและฝั่งตรัง สตูล ภูเก็ต รวมไปถึงเกาะลังกาวีว่าเป็น ‘สมเด็จพระนางเจ้า’ บ้าง ‘แม่เจ้าอยู่หัว’ บ้าง จึงปรากฏตั้งเป็นชื่อของชุมชน วัด และสถานที่สำคัญตามท้องถิ่นตามตำนานที่เล่าตมลำดับ

บริเวณเมืองสทิงพระที่อยู่บนเกาะฟากตรงข้ามกับเมืองที่วัดเขียนบางแก้วและแหลมจองถนนก็มีเรื่องราวเกี่ยวกับช้าง เพราะพบสระโบราณแห่งหนึ่งมีเสาปักอยู่ในสระ คนเรียกว่า ‘เสาตะลุง’ ซึ่งหมายถึงเสาล่ามช้าง เหตุนี้จึงมีคนเรียกทั้งสทิงพระและเมืองที่วัดเขียนบางแก้วว่า ‘เมืองตะลุงหรือพัทลุง’

‘เมืองพัทลุง’ ที่มีมาก่อนสมัยอยุธยาตอนปลายนั้น น่าจะหมายถึงเมืองทั้งสองแห่งที่อยู่บนเกาะแถบชายทะเล ก่อนที่จะเกิดทะเลสาบสงขลาขึ้นจากการงอกของแผ่นดินและสันทราย ตั้งแต่อำเภอควนขนุนและอำเภอระโนด ไปยังปากพนังในเขตจังหวัดนครศรีธรรมราช

บริเวณบ้านเมืองตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ ๑๘-๑๙ ลงมานั้นอยู่ในบริเวณชายฝั่งทะเลใต้ฝั่งคลองลำปำ เพราะพบร่องรอยเวียงรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัสแบบเดียวกับที่พบบริเวณเมืองสทิงพระ, เวียงสีหยัง และเวียงพังยางทางฝั่งนี้ด้วยที่ใกล้ๆ บ้านควนมะพร้าว ซึ่งเป็นย่านชุมชนเมืองพัทลุงที่ปากน้ำลำปำและอยู่ห่างจาก ‘วัดป่าขอม’ ที่พบใบเสมาหินทรายแดงราว ๓ กิโลเมตร และห่างมาราว ๖ กิโลเมตรตามชายฝั่งของชายฝั่งทะเลหลวงฝั่งเมืองพัทลุงลงมาจนถึงแถบบ้านคลองขุดมายังอ่าววัดสะทัง และแหลมจองถนนมายังหาดพัดทอง วัดเขียนบางแก้ว และคลองบางแก้ว

พัทลุงช่วงเวลานี้ ถือเป็นบ้านเมืองที่นับถือพุทธศาสนาเถรวาทลังกาวงศ์ ที่สัมพันธ์กับวัดพระบรมธาตุนครศรีธรรมราชในสมัยอยุธยา เป็นเขตชนแดนระหว่างสยามกับมลายูที่มีศูนย์กลางของรัฐอยู่ที่นครปัตตานี

เมืองพัทลุงที่เขาเมืองไชยบุรีซึ่งเดินทางเข้าทางลำน้ำปากประ

ในสมัยอยุธยาตอนกลาง มีร่องรอยการขยายตัวทางฝั่งพัทลุงผ่านลำปำขึ้นไปยังคลองปากประที่มีทะเลน้อยและพื้นที่ป่าพรุ ซึ่งมีลำน้ำชะอวดไหลผ่านไปออกทะเลที่ปากพนัง ดังนั้น แถบปากคลองลำปำและคลองปากประเป็นแหล่งท่าจอดเรือจากนครศรีธรรมราชและจากโพ้นทะเล จึงเกิดเป็นชุมชนเมืองขึ้นมารองรับ

เมืองสงขลาเป็นเมืองท่าสินค้าที่มีความรุ่งเรืองและมั่งคั่งทางเศรษฐกิจ ซึ่งเจ้าเมืองเป็นคนมุสลิมเชื้อสายอาหรับต่างไปจากสุลต่านเมืองปัตตานีซึ่งเป็นคนมลายู ได้อาศัยช่องว่างความขัดแย้งทางการเมืองของกรุงศรีอยุธยาหลังรัชกาลสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม ขึ้นมาประกาศตนเองในรูปของรัฐอิสระจากกรุงศรีอยุธยา ที่สามารถขยายอำนาจทางการค้าและการทหาร โดยขยายอาณาเขตเหนือบรรดาบ้านเล็กเมืองน้อยตามชายฝั่งทะเลขึ้นไปถึงนครศรีธรรมราชทางเหนือ และบ้านเมืองชายฝั่งจากสงขลาไปยังอำเภอเมือง อำเภอจะนะ และอำเภอเทพา

ดังในตำนานกล่าวถึงสุลต่านสุลัยมานแต่งตั้งน้องชายและลูกหลานไปปกครองที่เมืองไชยบุรีทางฟากฝั่งพัทลุง ที่เมืองไชยา เมืองจะนะ เมืองเทพา เป็นต้น  เหตุอย่างหนึ่งที่ทำให้สุลต่านสุลัยมานสามารถตั้งเป็นรัฐอิสระและขยายอาณาเขตขึ้นไปจนถึงนครศรีธรรมราชได้นั้น น่าจะเป็นเพราะบ้านเมืองชายฝั่งทะเล จากสงขลาขึ้นไปถึงนครศรีธรรมราชถูกรุกรานปล้นสะดมจากพวกอุยงคตนะหรือพวกอยู่ปลายแหลมที่เป็นโจรสลัดจากเมืองยะโฮร์ทางมาเลเซีย ซึ่งในช่วงเวลานั้นอยุธยาเกิดความขัดแย้งและไม่มีกำลังพอที่จะช่วยบ้านเมืองทางนครศรีธรรมราช สงขลา และพัทลุงได้ หัวเมืองทางใต้จึงต้องพึ่งเมืองสงขลาของสุลต่านสุลัยมานแทน

แต่ความเป็นรัฐอิสระของเมืองสงขลาอยู่ได้เพียงสองชั่วคน ก็เกิดสงครามกับกรุงศรีอยุธยาในสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง ที่ส่งกองทัพเรือมาตีสงขลาหลายครั้ง แต่ไม่สำเร็จ จนถึงสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราชจึงตีสงขลาได้และทำลายเมืองกวาดต้อนผู้คนไปอยู่ที่อื่น พร้อมกับย้ายเมืองมาอยู่ที่เมืองไชยบุรีแทน มีการสร้างป้อมปราการของเมืองโดยนายช่างวิศวกรชาวฝรั่งเศส ให้เป็นเมืองศูนย์กลางการปกครองแทนเมืองสงขลาที่ถูกยุบให้เป็นเมืองบริวาร